Από τον Peter Spiegel (Financial Times, 19/7/2011)
Η αναζήτηση μιας δεύτερης Eλληνικής διάσωσης περικυκλώνεται από σύγκρουση και σύγχυση.
«Μόλις πριν έναν μήνα, φάνηκε ότι μια δεύτερη διάσωση (bail-out) της Ελλάδας θα ήταν μια σχετικά απλή υπόθεση. Όπως με τις προηγούμενες διασώσεις που συναρμολογήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το δανειστή εταίρο της, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, τα οικονομικά επιτελεία θα υπολόγιζαν την οικονομική τρύπα της Αθήνας κατά τη διάρκεια των επόμενων τριών ετών (περίπου €115δις), θα συμφωνούσαν σε ένα μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα με την κυβέρνηση και θα άρχιζαν να εκδίδουν επιταγές.
Όμως, αντί αυτού, οι ευρωπαϊκοί ηγέτες έχουν συρθεί σε μια από τις πιο αγωνιώδεις συζητήσεις που υπήρξαν από τότε που ξέσπασε η κρίση χρέους της ευρωζώνης, σχεδόν δύο έτη πριν. Αυτό έχει σπείρει τη σύγχυση στις χρηματοπιστωτικές αγορές και έσπρωξε τις δαπάνες δανεισμού για την τρίτη και τέταρτη-μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης – Ιταλία και Ισπανία – στο 6 τοις εκατό, επίπεδα που μερικοί αναλυτές θεωρούν ότι δεν είναι βιώσιμα.
Η σύγχυση προέρχεται από τα συμπλεκόμενα, και μερικές φορές συγκρουόμενα, προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαίοι ηγέτες.
Το Φορτίο χρέους της Ελλάδας – αναμένεται να χτυπήσει 172% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος το προσεχές έτος – είναι, για παράδειγμα τόσο μεγάλο που δεν μπορεί ποτέ να αποπληρωθεί. Ωστόσο οι αξιωματούχοι δε μπορούν να το παραδεχτούν, φοβούμενοι μήπως τρομάξουν τους κατόχους ομολόγων με το να πιστέψουν ότι η χρεοκοπία είναι επί θύραις. Παρομοίως, οι ιδιώτες επενδυτές αντιμετωπίζουν την πολιτική πίεση να σηκώσουν το βάρος μιας νέας διάσωσης (bail-out) αλλά μεταξύ των μεγαλύτερων επενδυτών στα ελληνικά ομόλογα είναι Ελληνικές τράπεζες, οι οποίες θα έπαιρναν τεράστιες απώλειες (και θα χρειάζονταν περισσότερη διεθνή ενίσχυση) εάν τα ομόλογά τους περικόπτονταν σε αξία.
“Κάθε φορά που επιλύουμε ένα ζήτημα, εμφανίζονται δύο ακόμη”, λέει ένας ανώτερος Ευρωπαίος αξιωματούχος που συμμετέχει στις διαβουλεύσεις.
Τα συγκρουόμενα προβλήματα επιδεινώνονται από τα συγκρουόμενα όργανα. Σχεδόν κάθε συμμετέχων στη συζήτηση – η Αθήνα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, το ΔΝΤ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα εθνικά κεφάλαια –έχει διαφορετικά και μερικές φορές αλληλοαναιρούμενα συμφέροντα.
Η ΕΚΤ με έδρα τη Φρανκφούρτη, για παράδειγμα, είναι αρμόδια για να εξασφαλίζει ότι ο Ευρωπαϊκός τραπεζικός τομέας παραμένει φερέγγυος. Αλλά ο τομέας (καθώς επίσης και η ίδια η ΕΚΤ) κρατούν τεράστιες ποσότητες περιφερειακών ομολόγων – που σημαίνει ότι οποιαδήποτε υπονόμευση της αξίας τους θα μπορούσε να χτυπήσει τα επίπεδα κεφαλαιοποίησής τους, περιορίζοντας τη δυνατότητά τους να επιβιώσουν μιας κατάρρευσης τύπου Lehman. Η Γερμανική κυβέρνηση, εξάλλου, πιεζόμενη από την Ομοσπονδιακή Βουλή, θέλει μερικές από εκείνες τις τράπεζες να δεχτούν λιγότερα απ’ ό, τι αρχικά τους είχαν υποσχεθεί για τις επενδύσεις τους σε ομόλογα.
Το αποτέλεσμα: Φρανκφούρτη και Βερολίνο βρίσκονται – όλο και περισσότερο ευέξαπτα – σε διασταυρούμενους σκοπούς. Μπορεί να τετραγωνιστεί ο κύκλος; Οι αξιωματούχοι λένε ότι εάν ήταν εύκολο να γίνει , θα είχε γίνει ήδη.
Υπάρχει έντονη πίεση στους Γερμανούς και τους Ολλανδούς να εγκαταλείψουν την επιμονή τους ότι οι κάτοχοι ομολόγων πρέπει να πληρώσουν ένα κόστος, μια θέση που κράτησε μια συμφωνία κι έχει οδηγήσει στον μεγαλύτερο μέρος του πανικού των αγορών. Αλλά Βερολίνο και Χάγη υποστηρίζουν ότι χωρίς συμμετοχή των κατόχων ομολόγων μια νέα διαπραγμάτευση δεν θα είναι αξιόπιστη, δεδομένου ότι δεν θα μείωνε το συνολικό φορτίο χρέους της Ελλάδας.
Αυτό πηγαίνει γύρω-γύρω. Με ακριβώς μια ημέρα πριν από την έκτακτη Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες την Πέμπτη, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι λένε ότι θα καταλήξουν σε μια συμφωνία εγκαίρως. “Πρέπει να είναι μια πολύ σαφής πολιτική συμφωνία σε όλα τα στοιχεία”, λέει Ευρωπαίος αξιωματούχος. Εντούτοις, η μάχη που θα καθορίσει την ακριβή φύση εκείνης της συμφωνίας θα φτάσει μέχρις εσχάτων.
ΠΡΟΒΛΗΜΑ 1: ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΠΑΚΕΤΟ ΔΙΑΣΩΣΗΣ ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΑΡΚΕΤA ΜΕΓΑΛΟ
Λύση: Οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν συμφωνήσει επί της αρχής για μια δεύτερη διάσωση, που απαιτείται για να γεμίσει μια κατ’ εκτίμηση €115δις τρύπα στον προϋπολογισμό της Ελλάδας κατά τη διάρκεια των επόμενων τριών ετών.
Το πρώτο πακέτο ήταν πάρα πολύ αισιόδοξο, ιδιαίτερα ως προς τη δυνατότητα της Αθήνας να επιστρέψει στις χρηματοπιστωτικές αγορές για να συγκεντρώσει χρήματα για τις κυβερνητικές λειτουργίες. Στο πλαίσιο του τρέχοντος σχεδίου, που συμφωνήθηκε πέρυσι το Μάιο, η Αθήνα υποτίθετο να συγκεντρώσει €10.9δες σε μακροπρόθεσμα δάνεια από την αγορά ομολόγων το Μάρτιο του 2012, και €44.1δις από τα μέσα του 2011 έως τα μέσα του 2013. Με τα δεκαετή ελληνικά ομόλογα τώρα να διαπραγματεύονται με επιτόκια άνω του 18%, οι αξιωματούχοι έχουν αναγκαστεί να δεχτούν ότι αυτό είναι αδύνατο. Περισσότερα χρήματα περισσότερα χρήματα διάσωσης απαιτούνται για να καλύψουν το κενό.
Παίκτες: Πίσω από την κίνηση για μια νέα διάσωση είναι το Διεθνές Nομισματικό Ταμείο, του οποίου οι κανόνες το αποτρέπουν από του να καταβάλει βοήθεια σε μια χώρα χωρίς να είναι εξασφαλισμένο ότι (η χώρα) θα έχει όλα τα μετρητά που χρειάζεται για τους επόμενους 12 μήνες.
Η παραίτηση του Dominique Strauss-Kahn ως επικεφαλής του ΔΝΤ, το Μάιο, περιέπλεξε τα θέματα. Αξιωματούχοι λένε ότι είχε αφήσει να εννοηθεί πως θα ήταν πιο ελαστικός προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, και δεν θ’ απαιτούσε απ’ αυτή να συμφωνήσει γρήγορα σε μια καινούργια διάσωση. Αλλά ο John Lipsky, που ως προσωρινά επικεφαλής του ΔΝΤ είχε το λιγότερο πολιτικό περιθώριο για να ελιχτεί, ώθησε σκληρά για ένα συγκεκριμένο νέο σχέδιο. Ο Έλληνας πρωθυπουργός, George Papandreou, ζήτησε επίσημα μια νέα διάσωση στο τέλος του περασμένου μήνα.
Ενώ το μερίδιο της Ευρωζώνης στην τρέχουσα διάσωση χρηματοδοτείται με δάνεια απ’ ευθείας από τις επί μέρους χώρες, το τρέχον και νέα πακέτα είναι πιθανό να συνδυαστούν σ’ ένα ενιαίο πρόγραμμα ΔΝΤ-ΕΕ συνολικού ποσού μέχρι €170δις – με τη συνεισφορά της Ευρωζώνης να προέρχεται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) το κεφάλαιο διάσωσης των €440δις.
ΠΡΟΒΛΗΜΑ 2: ΓΕΡΜΑΝΟΙ, ΟΛΛΑΝΔΟΙ ΚΑΙ ΦΙΝΛΑΝΔΟΙ ΨΗΦΟΦΟΡΟΙ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΔΙΑΣΩΣΗΣ
Λύση: Οι ηγέτες και στις τρεις χώρες έχουν ωθήσει για ιδιώτες κατόχους ελληνικών ομολόγων, ως επί το πλείστον ευρωπαϊκές τράπεζες, να σηκώσουν μέρος μιας δεύτερης διάσωσης. Η αρχική ιδέα, που προτάθηκε από τη Γερμανία, ήταν να πειστούν για να δεχτούν μια καθυστέρηση στην αποπληρωμή του αξίας €85δις χρέους που τους οφείλεται στα επόμενα τρία έτη.
Μια πιο λεπτομερής εκδοχή αυτού του σχεδίου, που υποστηρίζεται πάλι από τη Γερμανία, θα πρόσφερε στους κατόχους ομολόγων την ευκαιρία ν’ ανταλλάξουν τα παρόντα ομόλογα με νέα που να μη λήγουν για άλλα επτά έτη. Παρά την “εθελοντική” φύση του σχεδίου, οι οίκοι αξιολόγησης απείλησαν να το εκλάβουν ως μια “επιλεκτική χρεοκοπία”, δεδομένου ότι οι επενδυτές δεν θα ελάμβαναν τις πλήρεις επιστροφές τους και οι αξιωματούχοι θα στηρίζονταν πιθανώς στον εξαναγκασμό για να κερδίσουν ευρεία συμμετοχή.
Η προσοχή τότε μετατοπίστηκε σε μια λιγότερο επαχθή Γαλλο-υποστηριζόμενη εναλλακτική λύση, όπου οι τράπεζες θα συμφωνούσαν να επενδύσουν σε νέα ελληνικά ομόλογα μόλις ωρίμαζαν τα χαρτοφυλάκιά τους. Αλλά οι οίκοι αξιολόγησης έκριναν ότι αυτό το σχέδιο θα συνιστούσε επίσης χρεοκοπία, πράγμα το οποίο έστειλε τους διαπραγματευτές για την ΕΕ και τις τράπεζες πίσω στο τραπέζι σχεδιασμού.
Παίκτες: Η πίεση για την ιδιωτική συμμετοχή στα ομόλογα έχει ασκηθεί από τον Wolfgang Schäuble , το Γερμανό Υπουργό Οικονομικών, και τον Jan Kees de Jager, Ολλανδό ομόλογό του. Και οι δύο κυβερνήσεις έχουν υποσχεθεί στα Κοινοβούλιά τους “σημαντικές” και “ποσοτικά προσδιορίσιμες” υποχρεώσεις κατόχων ομολόγων, παρά την πίεση από οργανισμούς όπως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να εγκαταλείψουν την απαίτηση.
Ο κύριος διαπραγματευτής για τις τράπεζες είναι ο Charles Dallara, διευθυντής του Ιδρύματος Διεθνούς Χρηματοδότησης (Institute of International Finance). Σ’ ένα έγγραφο τακτικής που δόθηκε στους ηγέτες της ΕΕ την προηγούμενη εβδομάδα, έβαλε τα Γαλλικά και Γερμανικά σχέδια σε μια λίστα πιθανών πλεύσεων με τα οποία οι τράπεζες θα συμφωνούσαν.
ΠΡΟΒΛΗΜΑ 3: ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΠΟΥ ΣΕΡΝΟΝΤΑΙ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΧΡΕΟΥΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΕΠΙΣΗΣ ΝΑ ΧΑΣΟΥΝ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΆΓΚΗΣ
Λύση: Δίνοντας έμφαση στη διπλή φύση του προβλήματος, οι ευρωπαϊκοί αξιωματούχοι εργάζονται σε μια δίπτυχη προσέγγιση. Κατ’ αρχάς, προσπαθούν να προσαρμόσουν τη διάσωση έτσι ώστε οποιαδήποτε διακοπή χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να ήταν προσωρινή. Συζητούν επίσης σχέδια για να εγχύσουν κεφάλαια στις Ελληνικές Τράπεζες.
Η αμεσότερη απειλή είναι μια ελληνική αθέτηση πληρωμής των ομολόγων της, το οποίο θα προκαλούσε μια αποκοπή από την ΕΚΤ. Για μήνες οι ελληνικές τράπεζες έχουν στηριχθεί στην ΕΚΤ για χαμηλού κόστους δάνεια για να τρέξουν τις καθημερινές λειτουργίες. Αλλά η ΕΚΤ απαιτεί “επαρκή” εγγύηση – και η πρωταρχική μορφή εγγύησης των τραπεζών είναι τα ελληνικά ομόλογα , τα οποία θα ήταν σχεδόν άχρηστα εάν υπήρχε χρεοκοπία. Οι αξιωματούχοι της Ευρωζώνης ψάχνουν για τρόπους να εμφανίσουν μέχρι €20δις σε εγγυήσεις ώστε να καταστεί δυνατός ο συνεχής δανεισμός από την ΕΚΤ. Εναλλακτικά, η ΕΚΤ μπορεί να επιτρέψει στην Ελληνική κεντρική τράπεζα, που διοικείται από τον George Provopoulos, να παράσχει δάνεια έκτακτης ανάγκης.
Επίσης, μια αθέτηση πληρωμών πιθανώς θα ανάγκαζε τους διεθνείς δανειστές να ανακεφαλαιοποιήσουν τις ελληνικές τράπεζες, σαν μια από τις άλλες μεγάλες πηγές κεφαλαίου τους – Ελληνικό χρέος – και θα υποτιμούνταν σημαντικά.
Παίκτες: Ο Jean-Claude Trichet, Πρόεδρος της ΕΚΤ, έχει οδηγήσει αυτή την συζήτηση με τη στάση όχι-αναδιάρθρωση. Άλλοι στο διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ είναι ακόμα πιο άκαμπτοι, δεδομένου ότι υπάρχουν σημάδια ότι ο κ. Trichet θα μπορούσε να υποχωρήσει, εάν ακόμη και ένας από τους κυριότερους οίκους αξιολόγησης αποφάσιζε ενάντια στην κήρυξη χρεοκοπίας για οποιοδήποτε σχέδιο υιοθετούνταν.
Όλες οι ελληνικές τράπεζες θα χρειάζονταν πιθανώς μια ένεση κεφαλαίου εάν υπήρχε μια αθέτηση πληρωμής ομολόγων, αλλά εκείνες με τις ιδιαίτερα μεγάλες συμμετοχές περιλαμβάνουν την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας, με συνολικά €12.9δις, την EFG Eurobank, με €8.7δις, και την Πειραιώς, με €8.1δις.
ΠΡΟΒΛΗΜΑ 4: ΦΟΒΟΙ ΜΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΘΕΤΗΣΗΣ ΠΛΗΡΩΜΩΝ ΟΜΟΛΟΓΩΝ ΕΧΟΥΝ ΟΔΗΓΉΣΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΑ ΙΣΠΑΝΙΚΑ ΚΑΙ ΙΤΑΛΙΚΑ ΟΜΟΛΟΓΑ
Λύση: Οι αξιωματούχοι θα υπογραμμίσουν ότι το σχέδιο συμμετοχής ιδιωτών ομολογιούχων σε μια ελληνική διάσωση στοχεύει μόνο στην Αθήνα. Αλλά θα μπορούσε να αποδειχθεί δύσκολο να πειστούν οι επενδυτές.
Για να είναι δίκαιοι, μέρος του πανικού στην Ιταλία είναι αυτοπροκαλούμενο , με τον πρωθυπουργό Silvio Berlusconi να επιλέγει ακριβώς λάθος στιγμή για ν’ αρχίσει μια δημόσια διαμάχη το Giulio Tremonti, τον ευυπόληπτο υπουργό οικονομικών του. Αλλά η Ισπανία έχει χτυπηθεί σκληρά από τη “μεταδοτική ασθένεια”, παρά την υποδειγματική της εφαρμογή μεταρρυθμίσεων, τις περικοπές δαπανών της και την επανεξέταση του τραπεζικού της συστήματος.
Η αιτία της ανησυχίας των επενδυτών είναι η συζήτηση για την Ελλάδα. Εάν οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν φθάσει στο σημείο στο οποίο εξετάζουν ενεργά στάσεις πληρωμών και αναδιάρθρωση χρέους για την Ελλάδα, τι πρόκειται να τους σταματήσει να κάνουν το ίδιο πράγμα για την Ιρλανδία και την Πορτογαλία – που έχουν επίσης λάβει πακέτο διάσωσης – ή για την Ιταλία και την Ισπανία; Η Moody’s, ο οίκος αξιολόγησης, δήλωσε όταν πρόσφατα υποτίμησε το Ιρλανδικό και Πορτογαλικό χρέος ότι η αλλαγή στην ευρωπαϊκή συμπεριφορά απέναντι στις στάσεις πληρωμών ήταν ένα πρωταρχικό κίνητρο για την απόφασή τους.
Παίκτες: Η Moody’s και οι άλλοι κορυφαίοι οίκοι αξιολόγησης, Fitch και Standard & Poor’s, θα διαδραματίσουν ένα σημαντικό ρόλο στο ν’ αποφασιστεί εάν οι προσπάθειες της ΕΕ να πείσει τις αγορές ότι η συμμετοχή ιδιωτών ομολογιούχων περιορίζεται στην Ελλάδα είναι αξιόπιστες.
Οι Ιταλοί και Ισπανοί αξιωματούχοι πιστεύουν ότι έχουν κάνει όσα μπορούν για να καθησυχάσουν τους επενδυτές – συμπεριλαμβανομένης της εσπευσμένης προσφυγής σ’ ένα Ιταλικό πρόγραμμα λιτότητας €47δις στις πρόσφατες ημέρες – και ελπίζουν ότι μια γρήγορη απόφαση σχετικά με τις λεπτομέρειες μιας Ελληνικής διάσωσης στη Σύνοδο Κορυφής των Βρυξελλών την Πέμπτη θα σταματήσει την επίθεση στα κρατικά τους ομόλογα. Ωστόσο, η λογομαχία του κ. Berlusconi με τον κ. Tremonti συνεχίζει να προκαλεί ανησυχία.
ΠΡΟΒΛΗΜΑ 5: ΤΟ ΒΑΡΟΣ ΧΡΕΟΥΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑ ΠΟΛΎ ΜΕΓΑΛΟ ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΠΛΗΡΩΘΕΙ
Λύση: Το καθολικό ελληνικό φορτίο χρέους φτάνει στα €350δις. Η σημαντικότερη νέα πρόταση για τη μείωσή του είναι να χρησιμοποιηθεί το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας για να χρηματοδοτήσει ένα ευρύ σχέδιο επαναγοράς ομολόγων – ένα σχέδιο που θα μπορούσε επίσης να υιοθετηθεί από την Ιρλανδία και την Πορτογαλία. Αν και το EFSF (European Financial Stability Fund) δεν έχει τη δύναμη να διευθύνει ένα τέτοιο σχέδιο, θα μπορούσε να δανείσει στην Ελλάδα τα κεφάλαια για να κάνει η ίδια τις αγορές.
Επειδή το ελληνικό χρέος διαπραγματεύεται αυτήν την περίοδο σημαντικά κάτω από την ονομαστική του αξία, οι επενδυτές θα έπαιρναν μια “εθελοντική” απώλεια κατά την επαναγορά των ομολόγων τους – αλλά θα λάμβαναν τουλάχιστον κάτι για την επένδυσή τους. Σε αντάλλαγμα, η Αθήνα θα απέσυρε τα ομόλογα και θα μείωνε το φορτίο χρέους της. Δεδομένου ότι τα ελληνικά ομόλογα εμπορεύονται τώρα στο περίπου 60 τοις εκατό της ονομαστικής αξίας, ένα πρόγραμμα επαναγοράς €30δις θα μπορούσε να σβήσει €50δις από τον ισολογισμό.
Η Γερμανία, που έχει αντισταθεί από καιρό σε αυτό το σχέδιο, φαίνεται έτοιμη να το αποδεχτεί. Φαίνεται επίσης πιο συμβιβαστική σ’ ένα άλλο σημείο: στη μείωση των επιτοκίων που η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα πληρώνουν το EFSF για τη διάσωσή τους. Αρχικά, όλες οι χώρες που διασώθηκαν έπρεπε να πληρώσουν 300 μονάδες βάσης επάνω από το κόστος δανεισμού του EFSF, ένα τιμωρητικό επιτόκιο που είχε σκοπό ν’ αποθαρρύνει τις διασώσεις.
Παίκτες: Ο κ. Trichet προωθεί τη χρησιμοποίηση του EFSF για επαναγορά ομολόγων, και έχει υποστηρικτές μέσα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ειδικά τον Olli Rehn, τον ανώτατο αξιωματούχο της ΕΕ. Ο κ. Rehn, που υποστηρίζεται από τον José Manuel Barroso, πρόεδρο της Επιτροπής, είναι επίσης πρωταρχικός συνήγορος για χαμηλότερα επιτόκια.
Η Γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel, και ο Ολλανδός πρωθυπουργός Mark Rutte, θα έκαναν μια σημαντική οπισθοχώρηση εάν υποστήριζαν το σχέδιο αγοράς ομολόγων δεδομένου ότι αντιστάθηκαν σκληρά σε αυτό πριν έξι μήνες.»
Tags: Angela Merkel, Charles Dallara, Dominique Strauss Kahn, Giulio Tremonti, Jean-Claude Trichet, José Manuel Barroso, Mark Rutte, Moody's, Olli Rehn, Silvio Berlusconi
