Τατουάζ: αθώα τέχνη ή μαγεία;

Την αφορμή για να γράψω επί του θέματος μου την έδωσε άρθρο που διάβασα στο ιστολόγιο VENDETA, όπου παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα Συνεδρίου για το τατουάζ. Οι “ειδικοί” απεφάνθησαν ότι οι περισσότεροι κάνουν τατουάζ και διάφορες άλλες παρεμβάσεις στο σώμα τους για λόγους “ψυχολογικούς”. Βέβαια, μέσα στον όρο “ψυχολογικός” χωράνε πολλά, και από μία άποψη μπορεί να έχουν δίκιο. Ωστόσο, επειδή έχω κάνει κι εγώ την έρευνά μου επί του θέματος, θα παραθέσω κάποιες παραμέτρους που ίσως είναι άγνωστες στους σύγχρονους λάτρεις του τατουάζ.

Οι χριστιανοί φονταμενταλιστές πιστεύουν ότι «Το θεμέλιο, η προέλευση, η σημασία και οι στόχοι του τατουάζ είναι παγανιστικές δεισιδαιμονίες, Σαμανισμός, λατρεία του Βάαλ, και απόκρυφος μυστικισμός» Δείτε εδώ. Τα συμπεράσματά τους τα στηρίζουν σε εκτενή βιβλιογραφία μη Χριστιανών συγγραφέων, των οποίων παραθέτουν τα ονόματα και τους τίτλους των σχετικών βιβλίων. Κυρίως όμως στηρίζουν τα πιστεύω τους σε απαγορευτικό εδάφιο της Βίβλου: «Δεν θέλετε κάμει εντομίδας εις το σώμα σας διa νεκρόν, ουδέ γράμματα στικτά θέλετε εγχαράξει επάνω σας. Εγώ είμαι ο Κύριος.» (Λευιτικός 19:28)

Την εποχή εκείνη, γύρω στο 1500 π. Χ., που ο Μωυσής συμπεριέλαβε στο Λευιτικό (ένα τα βιβλία της Πεντατεύχου, δηλαδή του Torah) την απαγόρευση αυτή, οι Ισραηλίτες μιμούνταν τις δεισιδαιμονίες των γύρω ειδωλολατρικών λαών, κάνοντας εντομές στο σώμα τους και εγχαράσσοντας στικτά σχέδια πάνω στο δέρμα τους. Πίστευαν ότι έτσι θα κατευνάζονταν οι καταχθόνιοι “θεοί’ – πνεύματα του κάτω κόσμου – και θα μεταχειρίζονταν ευνοϊκά τους αποθανόντες συγγενείς.

Φωτογραφία από την WIKIPEDIA

Η ιστορία των τατουάζ πηγαίνει πολύ πίσω, πάνω από 5000 χρόνια πριν, και είχε τόσες ποικιλίες όσο και οι λαοί που τα εφάρμοζαν. Η Αγγλική λέξη για το τατουάζ, ‘tattoo’, έχει δύο ρίζες: την Πολυνησιακή λέξη ‘ta’ που σημαίνει το να χτυπάς κάτι, και την Ταϊτιανή λέξη ‘tatau’, που σημαίνει να κάνεις σημάδι σε κάτι. (πηγή)

Τα τατουάζ δημιουργούνται με την εισαγωγή χρωστικής ουσίας κάτω από την επιφάνεια του δέρματος. Το 1991, σ’ ένα βουνό μεταξύ Αυστρίας και Ιταλίας, βρέθηκε ένα κατεψυγμένο πτώμα ηλικίας 5000 ετών με τατουάζ – το πιο καλοδιατηρημένο πτώμα που βρέθηκε ποτέ. Σύμφωνα με την πηγή το δέρμα έφερε 57 τατουάζ!

Το 1948, ένας Ρώσος ανθρωπολόγος και αρχαιολόγος, ο Sergei Ivanovich Rudenko, κατά τη διάρκεια ανασκαφών των τάφων τύπου «Κούργκαν», στα όρη Αλτάι της νοτιοδυτικής Σιβηρίας, ανακάλυψε εντυπωσιακές μούμιες με δερματοστιξία (τατουάζ). Οι μούμιες υπολογίστηκε ότι ήταν περίπου 2400 ετών. Τα τατουάζ που έφεραν στο δέρμα τους αντιπροσώπευαν μια ποικιλία ζώων.(Πηγή) Οι κέρβεροι και τα τέρατα πιστεύονταν πως είχαν μια μαγική βαρύτητα, ενώ άλλα σχέδια ήταν διακοσμητικά.

Στην Αίγυπτο, εξάλλου, υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα που αποδεικνύουν ότι η πρακτική του τατουάζ εφαρμοζόταν μεταξύ του 4000 και του 2000 π. Χ. Γενικώς έχει αποδειχτεί ότι όλοι οι πρωτόγονοι λαοί χρησιμοποιούσαν κάποιο τρόπο για να σημαδεύουν τα σώματά τους (τατουάζ, εντομές, ή απλό ζωγράφισμα). Δείτε εδώ.

Ποια είναι, όμως, η εσωτερική σημασία των τατουάζ των μακρινών προγόνων μας; Οι πρωτόγονοι πίστευαν ότι το πνεύμα είναι ένα ακριβές αντίγραφο του ανθρωπίνου σώματος. Τούτο ταυτίζεται με τα πιστεύω πολλών σύγχρονων αποκρυφιστών για το αστρικό σώμα. Και στις δύο περιπτώσεις αυτό επιτρέπει τη χρήση των κατάλληλων τατουάζ σα μια διαβατήρια τελετή (rite de passage) για τον κόσμο των πνευμάτων. Ο λαός του Βόρνεο, και ειδικά η φυλή Kayan, πίστευαν ότι τα τατουάζ τους όχι μόνο θα τους εισάγουν στον κόσμο των πνευμάτων, αλλά θα μπορούσαν ν’ αποτελέσουν μια περαιτέρω αξιολόγηση για ν’ αποκτήσουν συγκεκριμένους κερδοφόρους ρόλους στον κόσμο των πνευμάτων.

Τατουάζ για λόγους υγείας είναι πολύ διαδεδομένο στην Ανατολή και στο Νότιο Ειρηνικό. Οι Θιβετιανοί έμαθαν την τέχνη του τατουάζ από τους νότιους γείτονές τους, τους Shan . Οι κάτοικοι του Θιβέτ γρήγορα αποφάσισαν ότι εφαρμόζοντας τατουάζ με ένα ιερό “μάντρα” – σύντομα στιχάκια ή και μεμονωμένες λέξεις που χρησιμοποιούνται στο διαλογισμό – σε κινούμενο μέρος του σώματος ήταν ισοδύναμο με τροχούς μάντρα, που επέφεραν το ίδιο αποτέλεσμα, όπως η επανάληψη του μάντρα για την ίδια χρονική διάρκεια. Δηλαδή το τατουάζ ήταν ένα είδος μάντρα εν κινήσει. Οι Θιβετιανοί πίστευαν ότι αυτό βοηθούσε τον φέροντα το τατουάζ να πετύχει εσωτερική γαλήνη και αρμονία. Οι ίδιοι επίσης έκαναν τατουάζ σε συγκεκριμένα σημεία βελονισμού, προσθέτοντας στις χρωστικές ουσίες και θεραπευτικά βότανα, για να έχουν συγκεκριμένα ιατρικά αποτελέσματα.

Μια άλλη κοινή πρακτική στο τατουάζ για λόγους υγείας είναι να απεικονίσει κανείς με δερματοστιξία πάνω στο άρρωστο άτομο ένα θεό ή θεά. Στην Ινδία, ο θεός-Μαϊμού Hanuman, απεικονίζεται πάνω σ’ έναν εξαρθρωμένο ώμο για να ανακουφίσει από τον πόνο.(πηγή)

Οι γυναίκες Ainu, τελευταίας γηγενούς φυλής της Ιαπωνίας, κάνουν τατουάζ για να προσελκύσουν την εμφάνιση της θεάς τους, ούτως ώστε τα κακά δαιμόνια να τις εκλάβουν κατά λάθος ως την ίδια τη θεά και ν’ απομακρυνθούν. Τατουάζ για καλή τύχη είναι πολύ διαδεδομένο σε όλους τους λαούς και πολιτισμούς. Μόνο τα σύμβολα μπορεί ν’ αλλάξουν.

Οι πρωτόγονοι λαοί συχνά έκαναν τατουάζ πριν από μια τρομερή δοκιμασία ή μια επικίνδυνη επιχείρηση. Στην αρχαία Βιρμανία (Burma), ένας επίδοξος κλέφτης, που σχεδίαζε να ληστέψει μια παγόδα, πρώτα έκανε ένα μαγικό τατουάζ για να τον προστατέψει κατά τη διάρκεια της επιχείρησης. Κατά τη διαδικασία του τατουάζ ο επίδοξος ληστής έπρεπε να επαναλαμβάνει τη μαγική επίκληση. Από τη Νότιο Αμερική μέχρι το Νότιο Ειρηνικό, οι πρωτόγονοι συνδύαζαν τα τατουάζ τους με τελετουργικά. Οι κάτοικοι της Χαβάης είναι διαπρεπείς ανάμεσα σε λαούς που λατρεύουν ειδικούς θεούς του τατουάζ. Κάθε εφαρμογή τατουάζ αρχίζει με προσευχή ώστε η δερματοστιξία να μην προκαλέσει θάνατο και οι πληγές να θεραπευτούν σύντομα. Πολλοί μοντέρνοι Αμερικανοί εφαρμοστές τατουάζ λένε: «Όταν θα έλθει η ώρα σου για να κάνεις τατουάζ, ο θεός του τατουάζ θα σου το πει…»

Υπάρχει λοιπόν “θεός” του τατουάζ; Μήπως το τατουάζ δεν είναι μια αθώα τέχνη (υποτιθέμενου) καλλωπισμού αλλά κάτι περισσότερο; Μήπως υπάρχει κάποιο αρχέγονο πνεύμα, ή πνεύματα, που ξανάφεραν στη μόδα αυτή την πανάρχαια μαγική τέχνη; Αυτές είναι λίγες σκέψεις που παραθέτω για επεξεργασία και περαιτέρω έρευνα. Ο καθένας ας κρίνει κι ας αποφασίσει με γνώμονα πρωτίστως τη λογική.